In ons Trendrapport 2023, ‘Wellbeing & Sustainability’, schetsen we een routebeschrijving voor bedrijven naar een succesvolle en duurzame toekomst. Trendwatcher Herman Konings brengt deze toekomst in het heden met behulp van enkele opvallende internationale trends in deze blogreeks.
Blog: Crises als katalysator voor de kenniscultuur
De infectiecrisis heeft het onderwijs grondig gedigitaliseerd, gedecentraliseerd en verleidelijker gemaakt. Het virus bleek een katalysator voor het open, vaak gratis – letterlijk onbetaalbare – aanbod van leerprogramma’s op het internet. MOOC’s (massive open online courses) als Coursera, EdFlix en de Universiteit van Vlaanderen, maar ook educatieve podcasts en apps als Hardcore History, Stuff You Should Know en Duolingo zagen en zien nog steeds hun aanhang groeien. Naast de verplichte onlinelessen in het reguliere onderwijs, nam ook de intrinsieke belangstelling toe voor het bijpraten over bètawetenschappen, het aanleren van cognitieve vaardigheden (talen, wiskunde) of het zich onderdompelen in narratieve geleerdheid (geschiedenis, filosofie, psychologie) via digitale weg. De plaats (het strand?) en de hoedanigheid (al joggend?) doen er zelfs niet toe.
Groei van 7%
De pandemie heeft wetenschappers – sinds 2020 de nieuwe posterhelden – op het ereschild gehesen; de STEM-opleidingen[1] zijn in opmars. Aan Belgische hogescholen en universiteiten werd voor het academiejaar 2020–2021 een uitzonderlijke groei vastgesteld van 7% in de opleidingen die essentieel waren tijdens de coronacrisis, zoals bio- en paramedische wetenschappen, scheikunde, wiskunde en informatica. Ook in de laatste twee jaren blijft de belangstelling voor het STEM-onderwijs hoger dan in de jaren vòòr 2020. In Nederland heeft de opleiding ‘gebarentolk’ in het academiejaar 2020-2021 maar liefst 42% meer inschrijvingen geteld.
Kennis als grondstof
Zeker in wereldperspectief is het verwerven van kennis niet langer een voorrecht, maar een noodzakelijke, gedemocratiseerde oprit naar een volwaardige toekomst. De kenniscultuur wordt steeds meer gedecentraliseerd en horizontaal: onderwijs, kennisdeling, research & development, innovatie … worden van hun voetstuk gehaald en losgemaakt van vooropleiding of sociale herkomst. De COVID-crisis heeft ons er bewust van gemaakt dat voor het snel en duurzaam verhelpen van complexe problemen samenwerking en multidisciplinaire kennisnetwerken nodig zijn.
Kennis als grondstof voor ondernemingen wordt nog te vaak benaderd vanuit een grondhouding die nog stamt uit de 20ste eeuw: het verbeteren van de processen, het verhogen van de efficiëntie en het streven naar de hoogst mogelijke kwaliteit voor een verantwoord lage prijs. Nu de kenniscultuur zich ontwikkelt als meer egalitair, meer divers en meer multidisciplinair, moeten ook de professionele structuren volgen en zich op een netwerkachtige manier inrichten. Beweeglijkheid en wendbaarheid staan voorop: hoe statischer een systeem, hoe lastiger het is om te reageren op onverwachte crises.
Kenniscultuur als beschavingsproces heeft door de crisis aan belang gewonnen; kennis is een sleutelelement voor een slimme samenleving op lange termijn. Verwacht wordt dat er meer geld zal worden geïnvesteerd in onderricht, onderzoek en innovatie, maar dat ook meer aandacht besteed gaat worden aan het objectiveren van gebeurtenissen en het bestrijden van ‘alternatieve feiten’. Waarheden zullen weer belangrijker worden dan emotionele meningsvorming.
[1]Onderwijs in Science, Technology, Engineering & Mathematics.
